29 Δεκ 2010

Ομιλία σε ημερίδα στην Κύπρο με αφορμή μαθητικό διαγωνισμό με τίτλο "νέοι δημοσιογράφοι και περιβάλλον"

Δύο δρόμοι

Πριονίζοντας το κλαδί: πολιτισμική οικολογία και βαρβαρότητα


Θα επιχειρήσω να υποστηρίξω ότι σε τελευταία ανάλυση οι δυο δρόμοι δεν είναι παρά ένας.

Ότι η κοινή λογική και μόνο αυτή είναι αρκετή για να μας κάνει να δούμε ποιος είναι η μοναδική επιλογή.

Ότι αυτά στα οποία αναφερόμαστε δεν αφορούν συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, χώρες ή έθνη αλλά κάθε έναν από μας ξεχωριστά είτε ζει στη δύση είτε στην Ανατολή, είτε σε πλούσιες είτε φτωχές χώρες.

Θα αποφύγω να αναφερθώ αμφιλεγόμενες θεωρίες ή δράσεις.

Θα προσπαθήσω τέλος, να μην ασχοληθώ καθόλου με την πολιτική με τη στενή έννοια.

Περιβάλλον και ζωντανοί οργανισμοί

Φέτος στην περιοχή της Αθήνας είχαμε αρκετές βροχές. Πολλές σκέψεις που έχουν να κάνουν με το θέμα μας θα μπορούσε να κάνει κανείς αλλά η αναφορά μου δεν γίνεται για αυτό. Εδώ [φωτ.μυρμυγκια] μπορείτε να δείτε ότι το άμεσο αποτέλεσμα των έντονων βροχοπτώσεων ήταν να πρασινίσει το πάρκο που πάω κάθε μέρα βόλτα τα σκυλιά μου.

Μια δεύτερη ματιά, στο καταπράσινο τοπίο αποκαλύπτει αυτές τις σχεδόν κυκλικές τρύπες στη πρόσκαιρη βλάστηση. Πλησιάζοντας διαπιστώνει κανείς ότι σε κάθε τέτοιο κενό στα αγριόχορτα, βρίσκεται, στο κέντρο ακριβώς του κύκλου, μια μυρμηγκοφωλιά.

Φαίνεται πως κάθε μικρή αποικία μυρμηγκιών έχει το χάρισμα ή την κατάρα διαλέξτε πως θέλετε να χαρακτηρίσετε συναισθηματικά τη συμπεριφορά αυτή, είναι αδιάφορο, έχει την φυσική ικανότητα να ξεχερσώνει τη βλάστηση γύρω της. Αυτό που βλέπετε είναι ένα μόνο από τα χιλιάδες αν όχι εκατομμύρια παραδείγματα του πως η ζωή επηρεάζει, αλλοιώνει και μεταβάλλει το περιβάλλον γύρω της.

η συμπεριφορά των μυρμηγκιών της γειτονιάς μου, μοιάζει ιδωμένη από ψηλά με τη την συμπεριφορά ημών των ανθρώπων.

Εκεί σταματούν και οι ομοιότητες.

Σε αντίθεση με τα μυρμήγκια εμείς, οι άνθρωποι, για πρώτη φορά στην ιστορία του πλανήτη που ονομάζουμε Γη, είμαστε σε θέση, τόσο με τους αριθμούς μας όσο και με τα μέσα που διαθέτουμε να επιδράσουμε συνολικά σε αυτό που οι ειδικοί ονομάζουν βιόσφαιρα.

Άλλα είδη που πια είναι γνωστό ότι είναι όλα συγγενείς μας πρώτου βαθμού μπορούν και έχουν περιορισμένη επιρροή στο περιβάλλον. Όπως τα μυρμήγκια της γειτονιάς μου, αρπακτικά μπορούν και το έχουν πράξει συχνά, να υπερβούν την αντοχή των θηραμάτων από τα οποία τρέφονται, οδηγώντας τα στον μαρασμό, χορτοφάγα να καταναλώσουν κάθε απόθεμα βρώσιμης βλάστησης, ιοί, μικρόβια και άλλα παράσιτα να εξοντόσουν τους ξενιστές τους. Αποτέλεσμα, πάντα είναι ο μαρασμός και η παρακμή: για τα παράσιτα, τους κυνηγούς, τους χορτοφάγους. Το υψηλότερο τίμημα που πληρώνει όποιος ξεπερνάει την αντοχή της νοητής σφαίρας από την οποία ζει και αναπαράγεται είναι η ίδια η εξαφάνιση.

Η ζωή, όπως την ξέρουμε, μοιάζει να κινείται στα βήματα ενός αιώνιου, χορoγραφημένου από τυφλές δυνάμεις, χορού ανάπτυξης, ακμής, παρακμής και εξαφάνισης.

Πολύ συχνά, αποφασιστικός παράγοντας, που δίνει ένα τόνο θεομηνίας, είναι μεγάλες αλλαγές στο περιβάλλον που έχουν αφετηρία κάποιο φυσικό αίτιο, "καταστροφή" έχουμε μάθει να το λέμε μια και οι συνέπειες είναι δραματικές.

Ένας αστεροειδής που πέφτει απ' τον ουρανό, μια μεγάλη κοιλάδα που μετατρέπεται σε θάλασσα καθώς οι πάγοι λιώνουν, μια οροσειρά που ανεβαίνει από το φλοιό της γης και χωρίζει μια ήπειρο στα δύο όπως τα Ιμαλάια, μια αλλαγή στο κλίμα που ερημοποιεί ένα μεγάλο μέρος κάποιας ηπείρου και τη χωρίζει όπως η Σαχάρα σε δυο διακριτά και σχεδόν απροσπέλαστα μεταξύ τους διαφορετικά οικοσυστήματα.

Ναι, ο πλανήτης αλλάζει διαρκώς. Άλλοτε αργά και σε εκατομμύρια των εκατομμυρίων χρόνια κι άλλοτε ραγδαία. Αυτό έχει πάντα σαν συνεπεία μαζικές εξαφανίσεις ειδών. Δεν είναι κάτι το καινούργιο.

Κατά το τέλος της Πέρμιας περιόδου, πριν από περίπου 251 εκατομμύρια χρόνια οι εξαφανίσεις άγγιξαν το 95% κάθε έμβιου όντως στη Γη, μια "καταστροφή" που κάνει την διάσημη αδελφή της που πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια εξαφάνισε τους δεινόσαυρους να μοιάζει με ασήμαντο μικροεπεισόδιο. Ψάρια, υδρόβιοι οργανισμοί, φυτά και έντομα άφησαν κενό το χώρο μόνο για το 5% των τυχερών συγγενών τους και χάθηκαν για πάντα.

Περιβάλλον και άνθρωπος

Αυτό που είναι καινούργιο είναι ο άνθρωπος.

Οι πρόγονοί μας τα τελευταία 10 εκατομμύρια χρόνια συνέλεγαν τροφή, κυνηγούσαν σποραδικά και ζούσαν μεταναστεύοντας σε όλο τον πλανήτη. Οι άμεσοι πρόγονοί μας εμφανίστηκαν πριν από 180 με 250 χιλιάδες χρόνια, ενώ οι Νεάντερταλ και άλλα ξαδέλφια μας εξαφανίστηκαν για πάντα.

Και ξαφνικά μόλις πριν από 12 χιλιάδες χρόνια περίπου εξημέρωσαν τα πρώτα ζώα και φυτά. Από τότε απλωθήκαμε σε όλο τον πλανήτη με τα σημερινά κρίσιμα νούμερα και καταστάσεις

Για πρώτη φορά στην γεωλογική ιστορία, όπως την γνωρίζουμε, υπάρχει κάποιο είδος που η δραστηριότητα του επιδρά σε πλανητική κλίμακα.

Οποιεσδήποτε ομοιότητες με τα μυρμήγκια, τους τερμίτες, τους προγόνους μας ή τις κοινότητες των ινδιάνων της προκολομβιανής Αμερικής δεν είναι παρά παρωδία του προβλήματος.

Στην αρχή έμοιαζε με βαριά απειλητική συννεφιά στον ορίζοντα. Τώρα ξαφνικά είναι κανονική θύελλα σε πλήρη εξέλιξη και ισχύ. Να πρόκειται για αναζωογονητικό μπουρίνι; ή μήπως κάτι πολύ παραπάνω;

  • Η ιστορία με τα ορυκτά καύσιμα φτάνει οριστικά σε ένα τέλος. Δεν υπάρχουν σε αφθονία ούτε για μας και τα παιδιά μας, ας μη μιλάμε για εγγόνια και μακρινούς απογόνους.
  • Η παγκόσμια θέρμανση δεν είναι υπόθεση και νοητικό πείραμα. Είναι προβλέψιμη, σχετικά μετρήσιμη, έχει πάρει μπρος και κανείς δεν ξέρει τις ακριβείς συνέπειες. Οι γνώσεις μας δεν είναι επαρκείς για τη περιγραφή κάποιας λύσης.
  • Ο τρόπος που παράγουμε (και καταναλώνουμε) τροφή έχει πολλά προβλήματα. Να παραθέσω μερικά. Κατ' αρχήν δεν αρκεί για όλους. Στα μέρη του πλανήτη που δεν πεινάμε, πετάμε καθημερινά τόνους (500 γρ. κάθε Έλληνας) στα σκουπίδια. Η καλλιεργήσιμη γη έχει στραπατσαριστεί ανεπανόρθωτα (στην Αυστραλία ερημοποιείται ο βασικός σιτοβολώνας της ηπείρου με μη αναστρέψιμο τρόπο). Στην Ιαπωνία προσέχουν σαν κόρη οφθαλμού τα πλούσια δάση τους και ταυτόχρονα εισάγουν (ακριβή) ξυλεία λεηλατώντας τις ζούγκλες στον τρίτο κόσμο. Οι αγελάδες μας, πέρδονται μεθάνιο κατά κολοσσιαίες ομοβροντίες, «ζουν» και θανατώνονται με τρόπο που προσβάλλει την ανθρωπιά μας και καταλήγουν σε προβληματικά γαλακτοκομικά και μπιφτέκια που απειλούν την δημόσια υγεία. Έχουμε εξαπολύσει μεταλλαγμένες μορφές ζωής στο οικοσύστημα με συνέπειες που θα πλήξουν σαν ντόμινο τις μορφές ζωής που εξελίχτηκαν μαζί μας εδώ και εκατομμύρια χρόνια. Και εδώ οι ακριβείς συνέπειες ξεφεύγουν από το πλαίσιο των γνώσεων μας, δεν έχουμε ιδέα για το τσουνάμι που θα ακολουθήσει.
  • Ο ανταγωνισμός μας με τους υπόλοιπους συγκάτοικους σε αυτόν πλανήτη έχει οδηγήσει σε εξαφανίσεις ειδών και απειλεί με μαζικές εξαφανίσεις που συγκρίνονται άνετα με πλανητικών διαστάσεων καταστροφές του απώτατου παρελθόντος.


Νομίζω ότι όλοι, λίγο-πολύ, ξέρουν ότι αυτά ισοδυναμούν με την ιδιόρρυθμη στάση εκείνου του μυθικού προσώπου που πριόνιζε το κλαδί στο οποίο καθόταν αμέριμνα. Μοιάζει σαν να τρελαθήκαμε.

Μοιάζει σαν να παραείναι παράλογη η στάση του ανθρώπινου είδους.


Είναι δυνατόν; Καλά δεν καταλαβαίναμε τόσα χρόνια τι πριονίζει το πριόνι; Μπορεί να φανήκαμε τόσο αφελείς; εμείς τα ξαδέλφια του Αϊνστάιν, του Νεύτωνα, του Αριστοτέλη, του ανώνυμου εφευρέτη του τροχού;

Την ίδια ερώτηση μπορεί να την κάνει κανείς ατενίζοντας εκ του ασφαλούς τα ερείπια δεκάδων πολιτισμών που εξαφανίστηκαν στο παρελθόν. Δεν έβλεπε, ο απόγονος κάποιας μορφωμένης και ενημερωμένης πλουτοκρατικής ελίτ των Μάγια, ότι το δέντρο που κόβει είναι το τελευταίο;

Η απάντηση στοιχειώνει τα χαλάσματα: Κατηγορηματικά όχι. Φρόντιζε το μικρό ατομικό του συμφέρον, ενώ οι νεκροί γείτονες του, θα έπρεπε να του θυμίζουν ότι έρχεται η σειρά του. Ο τελευταίος των νεκρών, μια σειράς γεγονότων που θα μπορούσαν να αποτραπούν. Ή όχι; Διότι αυτό που συμβαίνει τώρα, είναι ακριβώς ότι έπαθαν προ πολλού άνθρωποι λογικοί και σοβαροί, ακριβώς όσο είμαστε και εμείς οι σύγχρονοι. Η μεγάλη, η δραματικά μεγάλη, διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι για πρώτη φορά συμβαίνει σε παγκόσμια κλίμακα. Αυτή τη φορά δεν θα υπάρχει κάνεις να στοχάζεται μελαγχολικά πάνω από τα ερείπια και να αναρωτιέται πόσο βλάκες θα μπορούσαν να υπάρξουν οι πρόγονοι του.

Είναι η μοίρα μας να εξαφανιστούμε;

κλειστό σύστημα

Αυτό που πρέπει επειγόντως να αντιληφθούμε είναι ότι είμαστε μέρος ενός κλειστού συστήματος. Η Γη, όπως και κάθε άλλο κλειστό σύστημα έχει όρια και σύνορα. Δεν υπάρχει τρόπος να τα υπερβούμε. Εκεί που τελειώνει η επικράτεια μας αρχίζει το αχανές, σκοτεινό, το φονικά αφιλόξενο διάστημα.

Δεν υπάρχει τζάμπα φαΐ στο σύμπαν είπε για κάποιο παρόμοιο ζήτημα ο Αϊνστάιν. Ισχύει απόλυτα για τον πλανήτη που έχουμε για πατρίδα.

Δεν μπορείς να επεκτείνεις τις δραστηρίοτητες του ανθρώπου πέρα από τη σφαίρα αυτή. Δεν χωράει το κλειστό σύστημα εσαεί ανάπτυξη και επέκταση. Τελεία και παύλα. [βιόσφαιρα vs "ανάπτυξη"]

απίθανη ανάβαση στην πολυπλοκότητα

Αντίθετα αυτό που φαίνεται εξαιρετικά απίθανο και κατά τους αιώνες γέννησε δοξασίες, θεωρίες ακόμα και ολόκληρες θρησκείες, που έδωσε και δίνει ακόμα μια αίσθηση ασφάλειας και αιωνιότητας είναι το γεγονός ότι η Γη μοιάζει ανεξάντλητη.

Μοιάζει να γέννησε από τα σπλάχνα της όλη αυτή την συναρπαστική πολυπλοκότητα, τα εκατομμύρια είδη φυτών, ζώων, μικροβίων, καύσιμης ύλης, ομορφιάς, ηλιοβασιλεμάτων, άγριων βουνών, απέραντων τοπίων και αμμουδερών ακτών, αισθητικής και πνευματικότητας. Πνευματικότητας που επιτρέπει στον άνθρωπο από την προνομιακά νοήμονα θέση του να στοχάζεται για την ύπαρξη και το τέλος των πάντων.

Η πραγματικότητα, γνωστή πλέον μετά το Δαρβίνο, είναι συγκλονιστικά πιο απλή και εξαιρετικά πιο γοητευτικά πολύπλοκη:

ότι βλέπουμε γύρω μας υπάρχει χάρη σε καμιά δεκαπενταριά βασικά στοιχεία του περιοδικού πίνακα που γεννήθηκαν στα σπλάχνα μακρινών ήλιων οι οποίοι τελείωσαν τη ζωή τους με θεαματικές εκρήξεις, στο υδρογόνο που υπάρχει από την απαρχή των πάντων, το big bang, και στην άφθονη ενέργεια που εισρέει από το δικό μας ήλιο και τον ζωντανό θερμό πυρήνα της ίδιας της Γης.

από αυτή την άποψη ο πλανήτης μας κάθε άλλο παρά κλειστός είναι. έχει δύο πηγές κατ αρχήν τον ήλιο και κατά δεύτερο το ζωντανό, θερμό εσωτερικό του. από εκεί προέρχεται όλη η αναγκαία "καύσιμη ύλη", η ενέργεια που γέννησε και τροφοδοτεί αυτήν την απίστευτη πολυπλοκότητα. Κατά ένα προφανώς ατυχή τρόπο είναι και οι μόνες πηγές που χρησιμοποιούμε ελάχιστα. Γιατί όμως; Για τα επόμενα τρία δισεκατομύρια χρόνια ο ήλιος θα βομβαρδίζει τη γη με αρκετή ενεργεια που θα επέτρεπε στον ανθρώπινο πολιτισμό όχι απλώς να συντηρηθεί αλλα να έχει αποθέματα για άλλο τόσο χρονικό διαστημα.

τι συμβαίνει;

Όλα αυτά που λέμε τώρα μοιάζουν σημαντικά άλλα έχουν ένα σοβαρό επικοινωνιακό μειονέκτημα, δεν ακούγονται καθόλου επείγοντα.

Αντίθετα, επείγον δείχνει να είναι αυτό που βρίσκεται καθημερινά στην πρώτη σελίδα: ύφεση, ντόμινο υπερχρεωμένων κρατών στην ευρωπαϊκή ένωση και όχι μόνο, ελλείμματα και αρνητικά ισοζύγια, ελλειμματικοί προϋπολογισμοί, χρεωμένα νοικοκυριά και επιχειρήσεις, τράπεζες στην περιοχή της κατάρρευσης, ρευστότητα χρήματος κοντά στο μηδέν. Με μια κουβέντα, παγκόσμια οικονομική κρίση.


περιβαλλοντική απειλή και φτώχεια λοιπόν;

ο χειρότερος δυνατός συνδυασμός;

Πως να πάρεις γενναίες αποφάσεις που απαιτούν χρήματα των φορολογουμένων όταν αυτοί βλέπουν σχολεία να κινδυνεύουν, τα πανεπιστήμια της Αγγλίας να κλείνουν τις πόρτες, νοσοκομεία και ιατρικές υπηρεσίες να περιορίζονται, το ίδιο το οικογενειακό εισόδημα να συρρικνώνεται;

ηθική και ιδεολογική κρίση

Όταν κανείς σχεδόν από το πολιτικό σύστημα, τους πνευματικούς ανθρώπους και κυρίως τον επιχειρηματικό κόσμο δεν δείχνει να έχει το ηθικό έρεισμα, την έξωθεν καλή μαρτυρία και το ηθικό ανάστημα να πει τα πράγματα με το όνομα τους.

Πως, όταν ολόκληροι πληθυσμοί στις αναπτυγμένες χώρες, και ιδίως στη δική μου, ενεπλάκησαν στην διαπλοκή, παραβιάζοντας νόμους και κανόνες, στη διαφθορά, χρησιμοποιώντας χρήματα και επιρροή, στην απάθεια προς την κοινωνική συνοχή, εξυπηρετώντας τα στενά προσωπικά τους συμφέροντα, θα βρεις αξιόπιστους συμμάχους για την έξοδο από την οικονομική και την περιβαλλοντική κρίση.

μήπως πρέπει πρώτα να βρούμε μια κάποια λύση για την ίδια την κρίση αξιών που μας ταλανίζει

ή μήπως οι άνθρωποι που βλέπουν την πραγματικότητα γύρω τους να γίνεται αγνώριστη, όταν ήθη, έθιμα, συνήθειες, γλωσσικές και θρησκευτικές ομοιομορφίες να διαταράσσονται βίαια, η ασφάλεια στο δρόμο και στο σπίτι να απειλείται με κατάρρευση από την παρατεταμένη και ανεξέλεγκτη εισβολή πεινασμένων μεταναστών, μια εισβολή που έχει αυξητική τάση και προβλέπεται να πάρει εκρηκτικές διαστάσεις, θα έχουν διάθεση να σκεφτούν το μέλλον; θα θελήσουν να δείξουν κατανόηση;

η εμπειρία δείχνει το αντίθετο.

μήπως έχουμε μπει ήδη σε ένα ανεξέλεγκτα κατερχόμενο σπειροειδές, σε μια κοινωνική, οικονομική, πολιτική και περιβαλλοντική δίνη από την οποία δεν υπάρχει απόδραση;

Πραγματικά δεδομένα - Πριονίζοντας το κλαδί

όταν τα πράγματα γίνονται σκούρα είναι καλό να κοιτάζει κανείς τα πραγματικά, μετρήσιμα και αποδείξιμα γεγονότα.

Τίποτε απ' όσα ανέφερα για το περιβάλλον δεν είναι περισσότερα από αυτά που τεκμηρίωσε η διεθνής επιτροπή επιστημόνων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Μάλλον έχω παραλείψει τα πιο εφιαλτικά σενάρια.

Τίποτε απ' ότι ανέφερα για την ηθική κρίση που βασανίζει τις δυτικές κοινωνίες δεν είναι σοβαρότερο από αυτό που ζω καθε μερα στην Ελλάδα, τις αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής, της Λατινικής Αμερικής και της Ασίας.

Τίποτε από αυτά που έθιξα στο ζήτημα των ορυκτών καυσίμων δεν είναι κατώτερο των προβλέψεων που κάνουν οι πιο έγκυρες οικονομικές αυθεντίες που προειδοποιούν ότι το πετρέλαιο μάλλον έχει φτάσει το σημείο μέγιστης παραγωγής του και μπαίνει ή έχει μπει στη φάση της κρίσιμης εκμετάλλευσης

Θα χρειαζόταν να αναπτύξω κάποια ρητορική για το νερό, τη χρήση και τη διαχείριση του; στην Κύπρο φοβάμαι ότι δεν χρειάζεται.

παρ' όλ' αυτά:

Ο μπλε υδάτινος πλανήτης μας έχει μόνο 1,5% γλυκό νερό και η κρίση είναι ήδη σε κάποιες περιοχές παραπάνω από ορατή.

οι σχετιζόμενες με το νερό ασθένειες είναι μια αυξανόμενη ανθρώπινη τραγωδία, αφού σκοτώνουν περισσότερους από 5 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο, δέκα φορές ο αριθμός των νεκρών στους συνήθεις πολέμους. 2,3 δισεκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από ασθένειες που σχετίζονται με ακάθαρτο νερό. Περίπου το 60% της παγκόσμιας νηπιακής θνησιμότητας παγκόσμια οφείλεται σε επιμολύνσεις και παρασιτικές ασθένειες που σχετίζονται με το νερό.

Τα μέτρα που παίρνουμε για τη διατήρηση της ποικιλίας των υπαρκτών ειδών είναι κατώτερα του ρυθμού εμφάνισης ειδω που μπαίνουν στη ζώνη κινδύνου.

Σπάζοντας, εδω κι εκει, με τυχαίο τρόπο, τους ενδιάμεσους κρίκους της τροφικης αλυσίδας βάζουμε ολόκληρο το σύστημα σε δοκιμασία κατάρρευσης.


τι να κάνουμε;

Τι θα κάνουμε λοιπόν;

κι εδώ ανοίγονται χονδρικά δύο δρόμοι. Ο ένας λίγο-πολύ είναι να συνεχίσουμε όπως είμαστε. Να θεωρήσουμε ότι τα μέσα που μέχρι τώρα χρησιμοποιούμε για να λύνουμε προβλήματα είναι επαρκή.

Ότι η κατάσταση όπως διαμορφώθηκε μετά το 2ο Παγκόσμιο πόλεμο και το τέλους του λεγόμενου ψυχρού πολέμου είναι αρκετά ικανή να διαχειρίζεται τα του πλανήτη. Ότι θέλει μερικά μερεμέτια εδώ κι εκεί αλλά επαρκεί για σαν πλαίσιο. Ας ανασκουμπωθούμε, ας κινητοποιήσουμε τον ΟΗΕ, ας πείσουμε τις ισχυρές κυβερνήσεις, ας απευθυνθούμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στην Κομισσιόν, ας παλέψουμε μέσα στα θεσμικά και τα περιφερειακά όργανα. Δεν μπορεί παρά η κοινή λογική τελικά να επικρατήσει. Θα βρούμε την άκρη. Υπομονή και επιμονή.

Ο Χίτλερ της εποχής μας

προσωπικά προτείνω να σκεφτούμε λίγο πιο πολύ. Να αναρωτηθούμε αν η νέα κατάσταση απαιτεί και νέα μέσα και θεσμούς.

Αυτό που αντιμετωπίζουμε είναι κάτι ανάλογο με την κατάσταση στην οποία βρέθηκε ο κόσμος πριν τον τελευταίο παγκόσμιο πόλεμο.

προτείνω να σκεφτόμαστε την περιβαλλοντική κρίση σαν το Χίτλερ της εποχής μας. Σαν ένα επείγον πιεστικό κίνδυνο με τον οποίο δεν μπορείς να διαπραγματευτείς και να ερθεις σε καποιου ειδους εντιμη συμφωνια μαζι του, αλλά φοβαμαι, σαν κάποιον που είσαι υποχρεωμένος να αντιμετωπίσεις.

Με τη διαφορά ότι ο Χίτλερ ή ο παγκόσμιος πόλεμος το 1940 δεν απείλησε την ανθρωπότητα με εξαφάνιση ή τον πλανήτη με θάνατο.

Μπορούμε με σιγουριά νομίζω να μιλήσουμε για μια παγκόσμια πολιτική κρίση που θα πρέπει να λυθεί με πολιτικά μέσα. Ή το χάος.

Αναγκαστικά, λόγω της πολυπλοκότητας του προβλήματος, δεν μπορεί παρά να είναι αντίστοιχα πολύπλοκη αλλά και πρωτοφανής. Λύση, που θα πρέπει, ταυτόχρονα, να αλλάξει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο με τον οποίο ζούμε, σκεφτόμαστε και δρούμε. Έχουμε ανάγκη από καινούργιες ιδέες, καινούργιους σχηματισμούς και καινούργια μέσα δράσης.

με ποιους πρέπει να πορευτούμε και ποιους πρέπει να ξεπεράσουμε εμεις αλλα και η ιστορία στην αναζήτηση αυτής της λύσης;

ποιοι είναι οι φίλοι και σύμμαχοι; ποιος ο αντίπαλος σε μια τέτοια προσπάθεια;

κατ αρχήν θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι πρέπει να αλλάξουμε συμπεριφορά, συνήθειες και παγιωμένες ιδέες όλοι μας. Ο καθένας από μας ξεχωριστά και για τον εαυτό του. Με τελικό κριτή τη συνείδηση του.

Κατά συνέπεια, έχουμε ανάγκη και από μία παραγωγική/καταναλωτική επανάσταση που θα αλλάξει κατ' αρχήν εμάς τους ίδιους. Η σπατάλη πόρων είναι αντικοινωνική είτε τη διαπράττουν επιχειρήσεις, είτε κρατικές συνιστώσες όπως οι κυβερνήσεις και οι δήμοι, είτε ατομικά οι πολίτες. Αυτά όλα, θα πρέπει να διαμορφώσουν ένα νέο πλαίσιο υποχρεώσεων, φορολογικών ρυθμίσεων, και ηθικής. Το ‘πληρώνω και σπαταλάω/ρυπαίνω όσο θέλω' δεν είναι πλέον ηθικά αποδεκτό.


καπιταλισμός/αγορά/ατομική ιδιοκτησία

Από μια άποψη, η συγκυρία είναι ιστορικά ευτυχής.

Η οξύτατη περιβαλλοντική κρίση που έχει για κορυφή της την κλιματική αλλαγή συνδυάζεται στις μέρες μας με μια οικονομική κρίση που ανέτρεψε το θεμελιώδες ιδεολόγημα του φιλελεύθερου καπιταλισμού ότι το κέρδος, σαν το ιερο δισκοπότηρο ειναι η κινητήρια δύναμη της ευημερίας και άρα, είναι ανώτατη ηθική αξία. Ότι το κέρδος συσσωρεύει πλούτο που αργά ή γρήγορα θα διαχυθεί στην κοινωνία για την κάνει καλύτερη.

Αντίθετα, φάνηκε ότι χρειαζόμαστε επενδύσεις σε κοινωνικά αγαθά που είναι κοινό κτήμα: υγεία, γνώση, ελεύθερο χρόνο. Ο πλούτος οφέιλει να διαχέεται με τρόπους που αποτελουν δημοσια άϋλα και υλικα αγαθα και μόνο το πλεόνασμα του είναι ηθικά αποδεκτό να συσσωρεύεται.

Ιδεολογικά, το φιλελεύθερο όραμα νίκησε κατά κράτος την σοσιαλιστική/κοινωνική/ κρατική, πέστε-τη-όπως-αγαπάτε, διαχείριση της ιδιοκτησίας, γιατί πρώτον, υποσχέθηκε αυτόματη ανακατανομή του πλούτου και δεύτερον, γιατί το “άλλο” παράδειγμα απέτυχε παταγωδώς και κατέρρευσε χωρίς να βρει έστω και ελάχιστη υποστήριξη από τους λαούς που είχαν την ατυχία να το βιώσουν.

Και να ‘μαστε σήμερα: Πίσω από κάθε παράλογη, αντικοινωνική πράξη, πίσω από κάθε κομμένο δέντρο στον Αμαζόνιο, πίσω από κάθε πεισματική άρνηση της παγκόσμιας θέρμανσης, πίσω από κάθε γενοκτονία, πίσω από κάθε κιλό νοθευμένο γάλα θα βρείτε το κέρδος. Δεν χρειάζεται να εμβαθύνετε πολύ.

Και που είναι η αναδιανομή αυτού του κέρδους; Που είναι τα λεφτά; Αυτά τα λεφτά, που υποσχέθηκαν οι γκουρού των αγορών και οι θεωρητικοί του καπιταλισμού αλλά και θλιβεροί γραφειοκράτες πολιτικοί;

Κατά την ταπεινή μου γνώμη μπορεί κανείς να βγάλει δυο συμπεράσματα που φαίνονται και είναι απλά, αλλά, καθόλου απλοϊκά:

Πρώτον, το παγκόσμιο πολιτικό σύστημα τα έφαγε τα ψωμιά του. Δεν τα κατάφερε. Και κινδυνεύουμε με ανυπολόγιστη παγκόσμια καταστροφή του ενδιαιτήματος μας.

Δεύτερον, ο καπιταλισμός όπως τον γνωρίσαμε είναι παράγοντας φτώχειας και καταστροφής και σε καμιά περίπτωση δεν οδηγεί στην μαζική ευημερία και ανάπτυξη. Τουλάχιστον, αυτό δεν συνέβη ιστορικά ποτέ, για άξια λόγου χρονικά διαστήματα. Πάντα, η πλουτοκρατική κοινωνική οργάνωση, κατέληξε σε καταστροφικές, μαζικές και γεμάτες πόνο, μετακινήσεις πληθυσμών, πολέμους γενοκτονίες και καταρρεύσεις.

Το λιγότερο στο οποίο θα έπρεπε να ποντάρουμε, πια, είναι, μια άλλη πολιτική και μια άλλη κοινωνική διαχείριση του πλούτου. Μια τέτοια άλλη πολιτική πρέπει να χαρακτηρίζεται από ευφυΐα, την ηθική της αλήθειας και τη διαφάνειας και τη διεύρυνση της δημοκρατίας. Επίσης εκ των πραγμάτων πρέπει να είναι μια πολιτική παγκόσμια. Ποιο το όφελος υπό τις παρούσες συνθήκες να αναζητεί κανείς τη μικρή ουτοπία σε ένα και μόνο χώρο; Είμαστε στο ίδιο καζάνι (κυριολεκτικά), με τους συμπολίτες όπου γης.

κράτη/κυβερνήσεις/δικαιώματα

Έχω τη γνώμη ότι οι μεγαλύτερες επινοήσεις της ανθρώπινης φυλής είναι η δημοκρατία και η επιστημονική σκέψη. Η πρώτη γιατί είναι το μόνο ασφαλές σύστημα αμοιβαίων συμβιβασμών και εξασφάλισης κοινής επιβίωσης χωρίς αλληλοεξόντωση. Και στηρίζεται στη λογική.

Η δεύτερη, γιατί είναι ο μόνος γνωστός τρόπος για συμφωνήσουμε πάνω σε αντικειμενικές αλήθειες: ένα κι ένα θα κάνουν δυο μέχρι κάποιος να μας αποδείξει, πάλι με τη λογική, ότι κάνουμε λάθος.


Σε ότι αφορά τη δημοκρατία είναι φανερό ότι η αντιπροσωπευτική μορφή που έχει σήμερα δεν είναι ούτε επαρκής, ούτε ικανή να λύνει προβλήματα, ούτε έχει καταφέρει να αφομοιώσει, μέρος έστω, από την επανάσταση στη διακίνηση πληροφορίας, ιδεών, διαβούλευσης, ικανότητας αποφάσεων και διάχυσης δράσεων που προσφέρουν οι εξελίξεις στα νέα μέσα επικοινωνίας, τα ασύρματα δίκτυα και το ίντερνετ. Η επανάσταση αυτή μπορεί να φέρει στη δημοκρατία πολύ κοντά στο ιδεώδες της αμεσότερης εξάσκησης και εφαρμογής της. Λίγο-πολύ εκατομμύρια άνθρωποι έχουν σήμερα τη ικανότητα και τη διάθεση να διαβουλεύονται με τον ίδιο καθημερινό τρόπο που το έκαναν οι Αθηναίοι της κλασσικής περιόδου. Απλώς στερούνται τη θεσμική δυνατότητα.

Ακόμα, σήμερα, αναδύονται πιεστικά, για πρώτη φόρα μετά τον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, νέα δικαιώματα. Το δικαίωμα του οικοσυστήματος αλλά και την καλλιεργήσιμης γης σε αξιοπρεπή, βιώσιμη, ανάπαυλα από την ανθρώπινη δραστηριότητα, το δικαίωμα του πολίτη να θεωρεί τον εαυτό του μέρος του περιβάλλοντος και όχι μόνο της ανθρώπινης κοινωνίας, τα δικαιώματα των ζώων και πιθανόν αρκετά ακόμη.


Η Δημοκρατία πρέπει να διευρυνθεί τόσο ‘ποσοτικά' ώστε να καθιερώσει την άμεση διαβούλευση ανάμεσα σε κοινότητες, κινήσεις πολιτών και τις εκφράσεις του κράτους όσο και ποιοτικά, ώστε να συμπεριλάβει στις αρχές και τις διαδικασίες της τα υποκείμενα των νέων δικαιωμάτων.


Για να το πω όσο πιο απλά γίνεται: πρέπει να βάλουμε στο δημοκρατικό παιχνίδι, τόσο ανθρώπους, όσο ζώα αλλά και βλάστηση. Ακόμα, δικαιώματα διεκδικούν, έννοιες και πράγματα. Οι ‘οικονομικοί' μετανάστες της νέας εποχής που εγκαταλείπουν τις εστίες τους λόγω καταστροφής των πόρων είναι εξ ίσου πρόσφυγες όσο και οι αντιφρονούντες σε δικτατορικά καθεστώτα ή τα θύματα κάποιας γενοκτονίας.

Τα οικοσυστήματα δεν ψηφίζουν, αλλά πρέπει να αποκτήσουν θεσμικά κατοχυρωμένη φωνή, τα ποτάμια, ο υδροφόρος ορίζοντας και οι παραλίες και το τοπίο έχουν δικαιώματα βιωσιμότητας.

Η ατμόσφαιρα της Γης αδυνατεί να παραστεί στα ανθρώπινα δικαστήρια αλλά έχει ηχηρά επιχειρήματα.

Με δυο λόγια, αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και θα πρέπει να τον συμπεριλάβουμε στους δημοκρατικούς κανόνες, όχι ως κτήμα ή και κτήση μας αλλά ως οντότητα με καθολικά και επί μέρους δικαιώματα. Σαν συνέταιρο και συγκάτοικοι.

Αν θέλουμε να επιφυλάξουμε κάποιο ειδικό ρόλο για μας τους ανθρώπους, θα είναι να θεωρήσουμε τον εαυτό μας ως το μόνο μέχρι στιγμής γνωστό νοήμον συστατικό της παγκόσμιας δημοκρατίας.

Μέχρι εκεί και με όλες τις ηθικές συνέπειες που έχει αυτή η μοναδική προνομιακή θέση σε ένα πολύπλοκο νομικό σύστημα σαν κι αυτό που προτείνω και πιεστικά αναδύεται από την Ανάγκη.

Δεν είμαστε σε θέση να ζήσουμε χωρίς να αποκαταστήσουμε μια βιώσιμη συμβιωτική σχέση εμπιστοσυνης με μικρόβια, έντομα, βλάστηση, περιβάλλον και τους στενούς συγγενείς μας, τα ζώα.


Υπάρχει μια διάχυτη ιδεολογική τάση ανάμεσα σε πολλούς ανθρώπους, παγκόσμια, που θα συμφωνήσουν με όλα όσα είπα αλλά καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η μοναδική διαφαινόμενη λύση είναι η απάρνηση ενός μεγάλου μέρους όσων έχουμε συνηθίσει να θεωρούμε μέρος του σύγχρονου κόσμου.

Για επιστρέψει η Γη σε ένα ισορροπημένο μοντέλο που θα φιλοξενεί στην αιωνιότητα ανθρώπους και συμβιωτικό περιβάλλον με ασφάλεια και αειφορία, θα πρέπει να απλώσουμε τα πόδια μέχρι εκεί που φτάνει το σεντόνι. Να επιστρέψουμε σε μορφές καλλιέργειας που ήταν διαδεδομένες πριν την βιομηχανική επανάσταση, σε μορφές εμπορίου και ιδιοκτησίας που υπήρξαν πριν το χρήμα και τα πιστωτικά συστήματα, να περιορίσουμε την ανάγκη σε κατανάλωση ενέργειας σε πολύ χαμηλότερα από τα σημερινά επίπεδα, έτσι, που το σύστημα, να αντέχει να απορροφά τους ρύπους.

Φοβάμαι ότι πίσω από αυτή τη ρομαντική επιστροφή στο μεσαίωνα και ίσως πιο πέρα ακόμα, κρύβεται ακριβώς αυτό: ο Ρομαντισμός που αποτέλεσε τον κυρίαρχο ιδεολογικό εχθρό του Διαφωτισμού. Και θα μπορούσα να τον ενοχοποιήσω για μερικές πολύ ακραίες ιδεολογικές τάσεις που αναπτύχθηκαν τον εικοστό αιώνα

Όσοι υποστηρίζουν αυτές τις ιδέες δύσκολα μπορούν να απαντήσουν στο ανατριχιαστικό ερώτημα: τι θα γίνει με τα δισεκατομμύρια των ανθρώπων που δεν χωρούν σε αυτό το φαινομενικά ειδυλλιακό μοντέλο; θα αφεθούν σε βασανιστικό θάνατο για επιβιώσουν οι εκλεκτοί; ποιος θ´ αποφασίσει ποιοι και πόσοι θα είναι οι εκλεκτοί που χωρούν στον πλανήτη-κιβωτό; πόσοι θα θυσιαστούν στο όνομα της σωτηρίας του πλανήτη και των μιας μειοψηφίας; αρκούν 3 δισεκατομμύρια νεκροί; 5; μήπως 7;

Είμαστε όλοι μαζί σε αυτό το καράβι και δεν είναι ηθικό ή εφαρμόσιμο ένα σχέδιο που προϋποθέτει την απόρριψη μέρους ή και της πλειοψηφίας των επιβατών στο όνομα της σωτηρίας του. Και ολ´ αυτα με πόνο, αίμα, σύγκρουση σε πρωτοφανή κλιμακα. Στο όνομα της οικολογίας καλλιεργείται μια επικίνδυνη φαντασίωση, που θυμίζει, τηρουμένων των αναλογιών, την Τελική Λύση των ναζί.

Είναι προφανές ότι πρέπει να βγούμε όλοι μαζί από τις συμπληγάδες. Η άλλη λύση που προτείνεται σε διάφορες παραλλαγές όπως χονδρικά την περιέγραψα, έχει συχνά σαν προμετωπίδα τον όρο "αποανάπτυξη", δυστυχώς, δεν είναι παρά μια "λύση" που σκέφτονται άνθρωποι με νοοτροπία διανοούμενου της Δύσης και δεν είναι παρά η άλλη όψη του νομίσματος της λύσης που προωθούν υπερσυντηρητικοί διανοητές και και νέοφιλελεύθεροι οικονομολόγοι. Η "αποανάπτυξη" εμφανίζεται σαν οικολογική λύση αλλά στην πραγματικότητα βγάζει από την εξίσωση το δικαίωμα όλων των ανθρώπων για αξιοπρεπή ζωή, επιδίωξη στην ευημερία και την προσωπική ευτυχία. Συχνά δε, παίρνει τη μορφή δοξασίας ή παράθρησκευτικής ιδεοληψίας, στο όνομα της ιερής Φύσης.

Σαν λύση προτείνει το εξίσου κοντόφθαλμο δήθεν ντετερμινιστικό επιχείρημα: μια και δεν μπορούμε όλοι να ζούμε καλά ας επιβιώσουμε όσοι αντέχει οι βιόσφαιρα επιστρέφοντας σε χαμηλές τεχνολογίες και κοινωνική οργάνωση.

Σε τελευταία ανάλυση το προτεινόμενο αποτέλεσμα δεν διαφέρει από αυτό ήδη κάνει το παγκόσμιο πολιτικό και οικονομικό σύστημα: συνεχίζει την καταστροφική πορεία υπολογίζοντας ενδομυχα ότι λίγοι θα επιζήσουν από την κατάρρευση αλλά αυτοί οι λίγοι θα είναι οι οικονομικά ισχυροί.

Και έτσι ξαναγυρίζουμε στην λογική της από πολλού νεκρής εκείνης ελίτ του εξαφανισμένου πολιτισμού των Μάγια ή της Νήσου του Πάσχα: δεν έβλεπαν το σκληρό μέλλον στα πρόσωπα των ήδη νεκρών συνανθρώπων τους;


Η ανθρωπότητα πρέπει να ξαναβρεί το νήμα που την έφερε με επιτυχία μέχρι εδώ και που στηρίζεται σε τρεις πολύ σημαντικές ιδιότητες που φαίνεται να έχει από τη φύση της:

την ανταγωνιστικη ατομική επιδίωξη για ευτυχία

την επινοητικότητα

την συλλογικότητα


Η ανθρωπότητα πρέπει να αναθεωρήσει και να αναθεωρεί διαρκώς την άποψη της για την ανταγωνιστική φύση του ανθρώπινου όντος και της ατομικής ιδιοκτησίας. Θα πρέπει να αρχίσουμε σιγά σιγά να αναγνωρίζουμε οτι αυτοί ειμαστε: ούτε εκπεσοντες αθώοι άγγελοι, ούτε καταραμένοι διάβολοι που επιζητούν πάντα το κακό.

Η επινοητικότητα γέννησε κάθε μορφής παραγωγική διαδικασία που υπήρξε στο παρελθόν και θα υπάρξει στο μέλλον, την επιστημονική σκέψη, τη φιλοσοφία και απογειωσε τις τέχνες.

Η συλλογικότητα κατάφερε να μεγαλώσει τις ανθρώπινες κοινωνίες, να δημιουργήσει νομικά συστήματα και να αποτρέψει εξοντωτικούς πολέμους.


Τίποτα από όλα αυτά δεν είναι χάρισμα σε κάποια κυρίαρχη ιδεολογία. Μην ακούτε κουραφέξαλα. Είναι ιδιότητες του ανθρώπινου όντος και όχι μόνο αυτού, πολλά τέτοια χαρακτηριστικά συναντά κανείς σε κάποια μορφή και στους συγγενείς μας στο ζωικο βασίλειο.

Αν μπορούμε να βγούμε από την παγκόσμια κρίση ιδεών, τροφής, ενέργειας, ένδειας, αμορφωσιάς και καταστροφής των πόρων του πλανήτη, αν υπάρχει μια τελευταία ελπίδα, αυτή βρίσκεται στη διαμόρφωση μιας νέας συμμαχίας, που οι συνιστώσες της θα είναι διανοητές από επιστημονικούς χώρους, ομάδες και οργανώσεις πολιτών, μη κυβερνητικές και εθελοντικές δυνάμεις, στρατευμένες σε ένα σχέδιο σωτηρίας του πλανήτη και της αγοράς. Της αγοράς της αμοιβαίας κερδοφόρας ανταλλαγής και όχι του στυγνού/ανήθικου/αντικοινωνικού και αντιπεριβαλλοντικού κέρδους.

Αντί να ασχολούμαστε με πειράματα που περιλαμβάνουν βίαιη μείωση πληθυσμού και επιστροφη σε ένα αμφίβολο βουκολικο μέλλον καλο θα ειναι να πιέσουμε τις κυβέρνησεις να επενδύσουν τα χρηματα μας στοχευμένα στην ερευνα για τεχνολογίες εξοικονόμησης ενέργειας με στόχο τους μηχανικούς ρύπους μεσα στα επόμενα 50 χρόνια. Ειναι γνωστό πόσο μεγάλα άλματα μπορει να κανει η τεχνολογική εξέλιξη όταν διατίθενται επαρκεις ποροι. Ένα καλο παράδειγμα ειναι η τεχνολογίας των συσσωρευτων που γνώρισε άλματα μεσα σε μια δεκαετία αφου βιομηχανία της κινητής τηλεφωνίας διέθεσε χρήματα για κατασκευάσει πιο μικρά, ελαφρά και αποδοτικά τηλέφωνα. Οι μπαταρίες εγιναν πιο μικρές, αποδοτικές, καιμπιο φιλικές στο περιβάλλον μεσα σε ελαχιστο διαστημα ενώ ηταειχαν παραμείνει στάσιμα για σχεδον έναν αιώνα.

Ένα άλλο παράδειγμα με ολέθριες για το περιβάλλον συνεπειες στην εφαρμογή του ειναι η τεχνολογία των γεωτρήσεων που χρηματοδοτήθηκε αφειδώς απο τις πετρελαϊκές εταιρίες. Το να τρύπας αναζητώντας πολύτιμο κοίτασμα στον πυθμένα του ωκεανού μοιαζει σαν επιχειρεις να ανοίξεις μια τρύπα στο πεζοδρόμιο με ένα μακαρόνια ενώ βρίσκεσαι στο 9ο όροφο ενός κτιρίου. Κι όμως όταν υπάρχουν πόροι ειναι εφικτό.


Είναι προφανές ότι η ανθρωπότητα έχει ανάγκη από μια νέα συλλογικότητα. Η συλλογικότητα αυτή δεν πέφτει απ' τον ουρανό. Εγγονή της αρχαίας καμπούρας μας, της κοινωνικότητας, είναι παιδί του ανθρωπισμού και του διαφωτισμού, είναι αδελφή εξ' αίματος της σύνδεσης της επιστημονικής, δηλαδή της μετρήσιμης και αποδείξιμης λογικής μεθοδολογίας και φιλοσοφικής σκέψης.

Η δημοκρατία, τα δικαιώματα, ατομικά και κοινωνικά μετατρέπονται σε εμπόδια, όταν νομίζουμε ότι πάγωσαν στο χρόνο εδώ και δυο αιώνες. Έχουμε ανάγκη από συνεχή διερεύνηση, ανάπτυξη και επινόηση νέων δικαιωμάτων και νέων όλο και πιο άμεσων δημοκρατικών διαδικασιών. Έχουμε, τώρα, την ώρα της κοινωνικής κρίσης, ανάγκη, να διαφυλάξουμε και να υπερασπιστούμε χωρίς υπεκφυγές και ναι-μεν-αλλά τα ήδη κατοχυρωμένα δικαιώματα, ανθρώπων, ομάδων, περιβαλλοντικών οντοτήτων και ζώων.

Δεν υπάρχει μεγαλύτερο πατριωτικό καθήκον σήμερα από την υπεράσπιση της γειτονιάς σου, την υπεράσπιση της χώρας σου και του πλανήτη σου από τη κατάρρευση. Και σύμμαχος σου αλλά και κομμάτι του εαυτού σου είναι ο γείτονας, ο συνάδελφος, οι εθνικές ομάδες, οι γειτονικοί λαοί, ο διαφορετικός, ο “άλλος”, δίπλα μας. Όλοι αυτοί με τους οποίους πρέπει να κάνουμε μια γενναία συμφωνία για τα μεγάλα και να επιδιώξουμε έναν έντιμο συμβιβασμό για όσα μας χώρισαν στο παρελθόν.

Δεν υπάρχει μεγαλύτερο πατριωτικό καθήκον από το να συμβάλλω ώστε η χώρα μου να είναι ελεύθερη για όλους, ξένους και γηγενείς, μετανάστες και πρόσφυγες, πιστούς και άθεους.

Πατριωτικό είναι να δρας τοπικά και να σκέφτεσαι παγκόσμια. Να είσαι έτοιμος να συμβιβαστείς όχι μόνο με τους “άλλους” αλλά και με τα έντομα και τις κατσαρίδες.

Πατριωτικό είναι να ζεις και να πεθαίνεις με τη δημοκρατία.

Πατριωτικό, εθνικό και οικολογικό είναι να έχεις πάντα στο νου σου πως η ανθρωπότητα κάθε άλλο παρά έχει απαλλαγεί από την ανάγκη να παράγει επαρκή, υγιεινή και προσβάσιμη σε όλους τροφή. τόσο τοπικά όσο και παγκόσμια.


Πατριωτικό τέλος είναι να ξεμπερδέψεις μια και καλή με αταβιστικούς φόβους, προκαταλήψεις και τη μεγαλύτερη κατάρα που τελευταίου ενάμιση αιώνα: τον εθνικισμό και τις παραφυάδες του που έχουν δηλητηριάσει με σχιζοειδή φαντασιακά είδωλα γενιές και γενιές Ελλήνων και άλλων, γειτόνων και μη.


Αν δεν μπούμε εμείς μπροστά στον αγώνα για όλα αυτά, ποιος περιμένουμε ότι θα το κάνει; οι εκλογικοί-κομματικοί μηχανισμοί του πολιτικού συστήματος που βλέπουν μόνο κόστος, δημοσκοπήσεις και τετραετίες;


Ο καθένας από μας δεν είναι η λύση. Είναι μέρος της λύσης. Η λύση είναι στα χέρια των πολιτών που το πολιτικό σύστημα με νύχια και με δόντια προσπαθεί να τους πείσει ότι είναι απλώς τα μέρη του προβλήματος. Ακτιβιστές των δικαιωμάτων, περιβαλλοντικές οργανώσεις, πρόσωπα έντιμα και με κοινή λογική μέσα σε όλες σχεδόν τις παρατάξεις, ενεργοί πολίτες, τα ίδια τα παιδιά μας και τα αγέννητα εγγόνια μου: αυτή είναι η μεγάλη συμμαχία που μπορεί να ξεπηδήσει από αυτήν την κρίση. Το μέλλον πήρε μπρος, ξεκίνησε. Η θα είναι σκληρό και ζοφερό για ότι αγαπάμε ο καθένας ξεχωριστά και όλοι μαζί ή θα είναι πράσινο.



οι δρόμοι είναι μπροστά μας. Τίποτε δεν εχει κριθεί και τα πάντα ειναι ρευστά. Ας κανει ο καθένας την ερώτηση στο εαυτό του:

πολιτισμική οικολογία ή βαρβαρότητα;


Η παγκόσμια σημασία της απάντησης θα μπορούσε να συμβολιζεται ωραίοτατα από το γεγονός ότι αν είχα σημερα ραντεβού με το κύριο Ερογλου, με τον κύριο Οσαμα μπιν Λάντεν, τον κυριο πρόεδρο Ομπάμα δεν ειχα να προσθέσω ή να αφαιρέσω ούτε λέξη απο εισα είχατε την υπομονη να με ακούσετε να λέω.

Σας ευχαριστώ πολυ.


1 σχόλιο:

Ανώνυμος είπε...

Πρώτη φορά διάβασα κείμενο που να με εκφράζει 100% από ιδεολογική άποψη.

Συγχαρητήρια μεγάλε. Σαν να τα πήρες απο το στόμα μου.
Λες να καταστάζεις σε τέτοια σκέψη και με την ηλικία και με συνειδητοποίηση της γελοίας ματαιότητας των φανατικών;

Εγώ είμαι γεννηθείς το 64 και τέτοια σκεπτόμουν όταν τους δούλευα στον "τοιχο" του Τατσόπουλου χθες το βράδυ. Μετά το είδα το δικο σου όταν σε ανακάλυψα στον twitter σαν @Kafetzopoulos .(να συστηθώ @psaranto)

Ρίξε μια ματιά όταν βρείς ώρα να γελάσεις με το τζέρζντελο.
http://syndesi.wordpress.com/2011/02/04/skai-1821-tatsopoulos-alien
Δηλαδή τι για γέλια. Τραγικό είναι να βλέπεις ότι ακόμα πρέπει να καταλάβουν τα βασικά ορισμένοι.

Η παιδεία είναι το κλειδί. Θέλουμε γενιές ακόμα. Να το προσθέσεις στην επόμενη version της ομιλίας.

Είναι αυτός ο άτιμος ο υποκειμενικός παράγοντας, δεν λέει να ωριμάσει με τίποτε.
Ξυλάγγουρο ακόμα.