ANΤΩΝΗΣ ΚΑΦΕΤΖΟΠΟΥΛΟΣ Η πλατεία Ταξίμ καμιά σχέση με το καρκατσουλιό στο Σύνταγμα
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Art
Ο Αντώνης Καφετζόπουλος των μεγάλων κινηματογραφικών ρόλων παίζει τώρα αρχαίο δράμα
Δημοφιλής, σοβαρός, στην καλύτερη στιγμή μιας μακράς και μεγάλης καριέρας, ο Αντώνης Καφετζόπουλος αυτό το καλοκαίρι θα το περάσει με την «Ελένη» του Ευριπίδη, παράσταση για την οποία συνεργάστηκαν δύο ΔΗΠΕΘΕ: Καλαμάτας και Αγρινίου. Ο ρόλος του Μενέλαου μάλλον του πάει γάντι. Δεν είναι ο γενναίος στρατηγός του Ομήρου, αλλά ένας… θλιβερός άνθρωπος, που βγάζει ακόμα και γέλιο. Οσο για τη συζήτηση περί πολιτικής, επιβάλλεται όταν τον έχεις απέναντί σου
Της Εφης Μαρίνου
Η κλεμμένη Ωραία Ελένη δεν πήγε ποτέ στην Τροία. Βρίσκεται ταπεινή και ενάρετη στην Αίγυπτο. Στο παρά πέντε του σκανδάλου με τον Πάρι, η Ηρα τη φυγάδευσε μέσω του Ερμή. Στο Ιλιον εστάλη απλώς ένα ομοίωμά της… Αλλά οι θαυμαστές της δεν έχουν τελειωμό. Ο εγχώριος βασιλιάς Θεοκλύμενος τη διεκδικεί, εις μάτην, επί χρόνια. Εκεί ξεβράζει κάποτε η θάλασσα τον καραβοτσακισμένο Μενέλαο. Κι όταν οι σύζυγοι αναγνωρίζονται, αρχίζει το θρίλερ διαφυγής του με τη βοήθεια του από μηχανής θεού. Ετσι θέλει να συμβαίνουν τα πράγματα ο Ευριπίδης στην «Ελένη» του κι όχι όπως αναφέρονται στον Ομηρο.
Το έργο ανεβαίνει στις 5 Ιουλίου στο Κάστρο Καλαμάτας σε σκηνοθεσία Βασίλη Νικολαΐδη και με πρωταγωνιστές τους Πέμη Ζούνη (Ελένη) και Αντώνη Καφετζόπουλο (Μενέλαο). Η παράσταση παίζεται στις 15 και 16 Ιουλίου στο Ηρώδειο και περιοδεύει σε όλη την Ελλάδα.
Ο Αντώνης Καφετζόπουλος μας μιλά για το έργο, τον ρόλο του, την πολιτική, την κάθετη αντίθεσή του με τη σημερινή Αριστερά.
- Ειρωνική τραγωδία, έργο δύσκολο στο ανέβασμά του.
«Αυτά τα κείμενα έχουν φτάσει σε μας αλλοιωμένα είτε από ατύχημα, είτε από αντιγραφικά λάθη, είτε από παρεμβάσεις. Ενώ υπάρχουν όλα τα στοιχεία του δράματος, το κωμικό ή το ειρωνικό προκύπτουν από το γεγονός ότι κάποιοι χαρακτήρες συμπεριφέρονται με τρόπο άξιο γέλιου. Αυτό όμως συμπεριλαμβάνει και το γελοίο».
- Το οποίο φέρει κυρίως ο Μενέλαος;
«Κοκορεύεται συνεχώς περί της ανδρείας του, λέει συνεχώς βλακείες. Το έργο, παραδοσιακά, παρουσιάζεται από παρωδία και μελόδραμα μέχρι τρελή κωμωδία. Οι ήρωες είναι απλοϊκά μονοκόμματοι. Επειτα υπάρχει κι αυτό το περίεργο φινάλε. Είναι μια πειραγμένη εκδοχή της “Οδύσσειας”. Ο Μενέλαος, ναυαγώντας στην Αίγυπτο, βρίσκει μια Ελένη ικέτιδα, τύπου Πηνελόπη, που δεν υφαίνει, αλλά έχει πιάσει αγκαλιά έναν τάφο και θρηνεί συνεχώς. Ο Θεοκλύμενος, όπως όλοι οι άντρες, τι θέλει; Την Ελένη. Αλλά δεν τολμά να αγγίξει την ικέτιδα κι έτσι περνούν 17 χρόνια… Ο Μενέλαος λέει τον πόνο του, αλλά ακούμε την ιστορία παραποιημένη: “Εγώ που έκαψα την Τροία”, “Εγώ που γκρέμισα τα τείχη”, “Εγώ που ηγήθηκα του στρατού”. Ο μπαγάσας μόνο μια φορά αναφέρει το όνομα του πραγματικού ηγέτη της εκστρατείας Αγαμέμνονα κι αυτό για να πει ότι είναι αδελφός του. Πέραν του ότι σέρνει μαζί του ένα ομοίωμα της Ελένης πιστεύοντας ότι περί αυτής πρόκειται… Αυτά δεν ξέφυγαν τυχαία στον Ευριπίδη».
- Πώς ερμηνεύετε αυτό τον αμφιλεγόμενο Μενέλαο;
«Οι αναλύσεις μπορούν να σε σπρώξουν να υπογραμμίσεις το κωμικό. Εγώ δεν κυνηγώ την κωμική πλευρά. Βλέπω τα όριά της, το μαζεύω κρατώντας το χιούμορ, αλλά χωρίς να παίζω κωμωδία. Στο θέατρο το δράμα είναι εύκολο. Ακόμα κι αν δεν φτάσεις σε υψηλά επίπεδα ερμηνειών, δεν εισπράττεις την απογοήτευση του κοινού. Θα μείνει σιωπηλό είτε συγκινηθεί είτε όχι. Στην κωμωδία, όμως, η αμοιβή έρχεται επί τόπου. Αν δεν γελάσει ο κόσμος, απέτυχες. Κι επειδή στην εποχή μας τα ερμηνευτικά μέσα πλήθυναν, τείνουμε να προσεγγίζουμε τους ήρωες ως πάσχοντα πρόσωπα, διακρίνουμε τον χαρακτήρα τους, τον εκφράζουμε στη σκηνή».
- Πώς βλέπετε το θέατρο σήμερα με την εμπειρία σαράντα χρόνων δουλειάς;
«Το σινεμά πέρασε δυσκολότερες περιπέτειες έχοντας μοναδικό παραγωγό επί πολλά χρόνια το κράτος. Οσοι δεν ήθελαν να συναγελάζονται με τις επετηρίδες, καταστράφηκαν. Δεν ξανάκαναν ταινία, όχι από ηρωισμό, από χαρακτήρα. Το θέατρο δεν βυθίστηκε ολοκληρωτικά, αλλά σίγουρα τραυματίστηκε».
- Πώς;
«Σε κάποια επιχορηγούμενα θέατρα, που σέβομαι πολύ τη δουλειά τους, δημιουργήθηκε η σιγουριά ότι θα επιχορηγούνται διά βίου, ότι δεν οφείλουν να δώσουν λογαριασμό σε κανέναν, ούτε καλλιτεχνικό ούτε στοιχειωδώς οικονομικό. Αυτά είναι πράγματα αντιδημοκρατικά. Απ” την άλλη, τα ΔΗΠΕΘΕ, κατά περίπτωση, έγιναν η ευκαιρία σε δήμους και δημάρχους για διαφθορά και κατασπατάληση δημόσιου χρήματος με θέματα άσχετα με την τέχνη».
- Η κύρια ευθύνη όμως δεν είναι της πολιτείας;
«Σαφώς. Και σήμερα βρισκόμαστε στο σημείο μηδέν. Υπουργός Πολιτισμού να δηλώνει απλός βουλευτής και δεν ξέρει τίποτα; Κρατήθηκα και δεν απάντησα. Ισως θα έπρεπε…».
- Τι θα του λέγατε;
«Να παραιτηθεί. Εκτός από την πίστη στο κόμμα και τον αρχηγό, πρέπει να έχει και το αίσθημα αξιοπρέπειας απέναντι στην κοινωνία».
- Τα ίδια δεν συνέβαιναν στις προηγούμενες κυβερνήσεις;
«Ολοι αδιαφόρησαν για τον πολιτισμό. Ο Παύλος Γερουλάνος ήταν καταστροφή, χωρίς κανένα προσωπικό όραμα. Τον έζησα από κοντά στα θέματα του σινεμά. Εγινε μια επιτροπή για τα επιχορηγούμενα θέατρα, βγήκε το πόρισμα. Το κατάβρισαν, όπως και τα μέλη της επιτροπής, αποσύρθηκε, τέλος».
- Η ευθύνη των καλλιτεχνών;
«Ερχεται από μακριά. Από τότε που δημιουργήθηκε η ιδεοληψία με τη Μελίνα, αγαπητή, αξιόλογη ηθοποιό, προσωπικότητα. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως ό,τι έγινε την περίοδο της υπουργίας της ήταν απαραίτητα και καλό. Τη Μελίνα τη στήριξε όλη η κοινωνία. Ο,τι έλεγε ήταν νόμος. Μια εποχή διόρισε έναν απατεώνα που είχε φάει λεφτά από το Κέντρο Κινηματογράφου. Το σκάνδαλο σοβούσε όταν τηλεφώνησα σε συνάδελφό σου, προϊστάμενο πολιτικού ρεπορτάζ, ρωτώντας πώς γίνεται οι εφημερίδες να μη γράφουν λέξη. Μου απάντησε: “Α, μη με μπλέκεις, δεν μπορώ να πληγώνω τη Μελίνα”».
- Φαντάζομαι ότι έχετε αποσύρει την παλιά εμπιστοσύνη σας στον Γιώργο Παπανδρέου; Σας είχε πείσει;
«Εκείνη η κινηματική διάθεσή του να εκλεγεί από τον λαό με έψησε. Το είδα και λίγο ωφελιμιστικά. Ηταν ο μόνος που μπορούσε να διαλύσει το ΠΑΣΟΚ. Είχε το όνομα, το μαγαζί του μπαμπά. Το διέλυσε με τον χειρότερο τρόπο, συμμάχησε με ό,τι πιο βρόμικο για να διατηρηθεί στην εξουσία. Μου αποδίδουν την φράση: “Γιώργο, άλλαξέ τα όλα”. Αλλά εγώ είπα: “Γιώργο, διάλυσέ το το τιμημένο”».
- Και μετά γίνατε Οικολόγος Πράσινος…
«Κι εκεί αποδείχτηκε ότι δεν προχωρούσε το πράγμα. Μόλις βγήκε ευρωβουλευτής ο Τρεμόπουλος, οι υπόλοιποι τσακώνονταν ποιος θα είναι ο επόμενος επικεφαλής, τι θα κάνουν τα λεφτά της επιχορήγησης. Τελευταία μιλούσα και με τη Δράση. Υπάρχει μια προσπάθεια συσπείρωσης κεντροαριστερών, Οικολόγων και άλλων δυνάμεων, αλλά κι αυτό πολύ στενό μου φαίνεται».
- Με τον ΣΥΡΙΖΑ καμία σχέση να υποθέσω;
«Καμιά. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι το ΚΚΕ του παρόντος… Απαρτίζεται από πρώην Κνίτες, που για γραφειοκρατικούς και άλλους λόγους δεν είναι πια στο ΚΚΕ. Τώρα, στη μεγάλη κοινωνική κρίση, βρήκαν την ευκαιρία της ζωής τους να γίνουν πολιτική δύναμη. Οι έχθρες τους είναι φριχτές, χωρίς πολιτική, ηθική βάση. Ο τρόπος που υιοθέτησαν τους φευγάτους Πασόκους μιλά από μόνος του. Από μηνύματα που παίρνω στο twitter κάποιοι έχουν την εντύπωση ότι φλερτάρισα με τον Συνασπισμό. Αυτό δεν έγινε ποτέ».
- Πολύ απόλυτος για άνθρωπο που στο παρελθόν πέρασε από την εξωκοινοβουλευτική Αριστερά…
«Τότε ήταν 1969. Κοίτα, η μεγάλη διαφορά μου με την επίσημη Αριστερά -δεν εννοώ τη διεθνή, γιατί εκεί υπάρχουν ιδέες- είναι ουσιαστική. Οι άνθρωποι έχουν μείνει στη βιβλική περιγραφή του ανθρώπινου όντος όπως καταγράφεται στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο –όχι στο Κεφάλαιο-, σε κάποια άρθρα του Μαρξ και λιγότερο του Ενγκελς. Πιστεύουν δηλαδή ότι ο άνθρωπος είναι κατά βάση ένα καλό πλάσμα, που κάποτε ζούσε στον παράδεισο και ξαφνικά εξέπεσε όπως ο Αδάμ στον κήπο. Εκτοτε έγινε καπιταλιστής, άρχισε να συσσωρεύει πλούτο και να εκμεταλλεύεται τους γύρω του. Και τότε έγινε κακός. Μια άθλια πολιτική, “επιστημονική” προσέγγιση».
- Βέβαια, συμβαίνει κι αυτό. Βλέπουμε συσσώρευση πλούτου στα χέρια λίγων και εκμετάλλευση των πολλών.
«Ναι, αλλά η άποψη περί ανθρώπινης ιδιότητας είναι αφελής. Ο άνθρωπος είναι πλάσμα σύνθετο, εγωιστικό. Ο μοναδικός τρόπος να διακριθεί είναι μαζί με άλλους. Ως εκ τούτου, η Αριστερά πρέπει να έχει πυρήνα της την ατομικότητα και να αναγνωρίζει ότι ο άνθρωπος είναι ένα θηλαστικό λίγο πολυπλοκότερο από τους συγγενείς του, τους πιθήκους. Ούτε έρμαιο της μοίρας, όπως λένε διάφοροι φιλελεύθεροι – ο ισχυρότερος κερδίζει. Οι λαοί στα χιλιάδες χρόνια πολέμων εξύφαιναν ένα δίκτυο που λέγεται κουλτούρα, καθημερινός πολιτισμός, που έβαζε κανόνες. Μέχρι το 1700 δεν ήταν ταμπού να σκοτώνεις τον αντίπαλό σου. Μέχρι το 1900 δεν ήταν ταμπού να τον καλείς σε μονομαχία. Σήμερα είναι. Πέρα από τη φύση, λειτουργεί και το εποικοδόμημα».
- Το δικό σας πολιτικό όραμα;
«Ονειρεύομαι μια κοινωνία χωρίς κυβέρνηση, χωρίς κεντρική ή δημοτική αστυνομία. Με κοινότητες ώριμων πολιτών. Ε, δεν είμαστε ακόμα έτοιμοι. Αλλά να προσχωρήσω σε μια παλαιομαρξιστική λογική τύπου Ζίζεκ, ότι πας καπιταλιστής είναι κάθαρμα και πρέπει να βρούμε το άντερο κάποιοι άλλου ίδιου καθάρματος για να τον κρεμάσουμε, το θεωρώ βλακώδες. Η πεισματική άρνηση της Αριστεράς στη δεκαετία του ’80 να υπερασπιστεί τα ανθρώπινα δικαιώματα στην ΕΣΣΔ, την Κίνα, τη Ρουμανία, έγινε όπλο στα χέρια συντηρητικών και υποστηρικτών της φιλελεύθερης στροφής στην οικονομία, δηλαδή του Ρίγκαν και της Θάτσερ».
- Πώς μπορεί να εκφραστεί σήμερα η ανάγκη της αλλαγής;
«Το αστείο είναι ότι εδώ προσχώρησαν στην κατάργηση του ατομικού δικαιώματος και ολόκληρες ομάδες του αντιεξουσιαστικού χώρου, αυτοπροσδιοριζόμενες ως αναρχικοί. Θεωρούν ότι δικαίως σπάνε με ρόπαλα του μπέιζμπολ τα κεφάλια όσων διαφωνούν μαζί τους. Γιαουρτώνουν κάποιον γιατί έγραψε ένα άρθρο που δεν τους άρεσε. Και βλέπεις το κίνημα στην Τουρκία, παρόλο που δεν θα έχει καλή εξέλιξη, δεδομένου ότι ο Ερντογάν μπορεί να βγάλει στον δρόμο εκατομμύρια θρησκόληπτων συντηρητικών, ώριμο, σοβαρό. Καμιά σχέση με το δικό μας καρκατσουλιό της πλατείας Συντάγματος, όπου υπερηφάνως μουντζώναμε και προπηλακίζαμε».
e.marinou@efsyn.gr
INFO: «Ελένη» του Ευριπίδη από τα ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας-Αγρινίου. Μετάφραση: Δημήτρης Δημητριάδης. Σκηνοθεσία Βασίλης Νικολαΐδης. Σκηνικά-κοστούμια: Νίκος Σαριδάκης. Μουσική: Νίκος Ξανθούλης. Χορογραφία: Αγγελική Στελλάτου. Φωτισμοί: Ελευθερία Ντεκώ. Παίζουν: Πέμυ Ζούνη. Αντώνης Καφετζόπουλος, Νίκος Αρβανίτης, Αντώνης Καρυστινός, Νίκη Παλληκαράκη, Γιάννης Κοτσαρίνης, Γιώργος Τσαπόγας. Χορός: Νίκη Παλληκαράκη, Ευγενία Μαραγκού, Σωτηρία Ρουβολή, Ηλέκτρα Καρτάνου, Κατερίνα Φωτιάδη, Εύα Κάρτσακλα, Μαρία Τζάνη, Νίκη Αναστασίου, Εύη Γιαννακοπούλου.
22/06/2013
